Rozczarowanie

Oto, z czego składa się rozczarowanie. Popatrzmy, jak pięknie samo się wyjasnia.

Oś etymologiczna słowa „rozczarowanie”

XVI–XVIII w. – „czar”

Słowo czar w języku polskim pierwotnie oznaczało magiczny urok, czarodziejską moc, a także złudzenie, coś, co działa na wyobraźnię.

Używano go zarówno w sensie dosłownym („czarować”), jak i przenośnym („czar piękna, czar człowieka”).

XVIII–XIX w. – tworzenie złożenia „roz‑ + czar”

Przedrostek roz‑ zaczął oznaczać rozproszenie, utratę, zakończenie czegoś. Powstało połączenie rozczarować, które znaczyło dosłownie pozbawić kogoś czaru, czyli „odebrać złudzenie, oczarowanie”.

XIX w. – dodanie przyrostka „‑owanie”

Tworzy rzeczownik odczasownikowy: rozczarowanie = proces lub stan pozbawienia czaru. Wtedy słowo zaczęło funkcjonować w znaczeniu psychologicznym i społecznym: doświadczenie zawodu, utraty złudzeń, niespełnionych oczekiwań.

XX–XXI w. – znaczenie współczesne

„Rozczarowanie” oznacza nie tylko chwilę zawodu, ale też stan refleksji nad rzeczywistością w konfrontacji z oczekiwaniami.

Rozczarowanie to moment, gdy spada czar i widać prawdę, zamiast iluzji. Widać świat takim, jaki jest. A jest też brzydki, ojezu jaki brzydki.

Ale nie martwcie się, nie zostawię Was tak. Oto, jaką metaforę w tej sprawie zapodał nie kto (?) inny, tylko czat GPT:

Rozczarowanie jest jak zdmuchnięcie świecy w ciemnym pokoju – przez chwilę robi się strasznie pusto, ale dopiero wtedy zaczynasz widzieć gwiazdy za oknem.

Niezły z niego poeta, co nie?